Türkiye’de şehir planlama disiplininin kurumsallaşması ve Cumhuriyet dönemindeki planlama çalışmaları

Hale Öncel

doi:10.69992/0.2024.1

Hale Öncel

Yıl : 2024
Cilt : 1
Sayı : 1
Sayfa : 1-24

DOI : 10.69992/0.2024.1

Dünyada şehir planlama disiplini, Sanayi devrimine koşut olarak kentlerde nüfus yığılmaları ve kentsel sorunların ortaya çıkmasıyla doğmuştur. Yeni bir anlayış ve yaklaşımı gerekli kılan bu gelişmeler, zamanla kentsel mekanın tasarlanmasının ötesine geçerek, sosyal, ekonomik hatta günümüzde çevresel boyutları da kapsayan bir uğraş alanı haline gelmesine neden olmuştur. Meslek alanının genişleyerek yeni bir meslek adamına duyduğu ihtiyaç, önce mimar veya mimar-şehirci ihtisasına sahip uzmanlarca giderilmiş sonra şehir plancısı yetiştirecek kurumsal yapının oluşmasıyla devam etmiştir. Türkiye’de şehir planlama disiplini de Batı’daki bu gelişmeleri takip etmiştir. İlk şehir planlama çalışmaları, yurtdışından davet edilen uzmanlar tarafından yürütülmüş, daha sonra yeterli meslek adamının yetiştirildiği kabulüyle Türkiye’deki meslek adamları planlama çalışmalarına devam etmiştir. Bu çalışmada, 3194 sayılı İmar Kanunu yayımlanana kadar Türkiye’de şehir planlama disiplininin kurumsallaşması üzerine literatür araştırması yapılmıştır. Türkiye’de ilk imar planlarının ve şehir planlama çalışmalarının oluşturulma süreci incelenmiştir, Cumhuriyet dönemi ve sonrasında üretilen planlama çalışmalarına, planlama mesleğinin kurumsallaşmasına yönelik görüşlere ve planlara ulaşılmıştır. 1960’lara kadar üretilen planlama çalışmalarında, ölçekler arası bütünlük ve tutarlılığın önem kazandığı, alt ölçekte oluşacak kentsel mekanlara yönelik çizim, perspektif, görünüş hatta bina tipolojilerine kadar inen ölçekte çalışmaların yapıldığı görülmüştür. 1960’lardan sonra ise ölçekler arası bütünlük ve tutarlılık planlama süreçlerinde zayıflamaya başlamıştır. 3194 sayılı kanunla başlayan dönemde ise, genellikle TAKS ve KAKS değerlerinin, kat yüksekliklerinin ve yapılaşma düzenlerinin belirlendiği bir planlama dilinin ortaya çıktığı görülmektedir. Bir diğer eleştiri ise imar yönetmelikleri ile tüm kentler için aynı, yerel özellikleri yansıtmayan ölçütlerin belirlenmesi, bunun da tek tip bir çevrenin oluşmasına zemin hazırlamasıdır. Sonuç olarak, kentlerin büyümesi, yürürlüğe giren yasalar ve disiplinler arası ihtisaslaşmanın sonucunda planlamanın dili zaman içerisinde değişim geçirmiştir.

Atıf yapmak için : Öncel, H. (2024). Türkiye’de şehir planlama disiplininin kurumsallaşması ve cumhuriyet dönemindeki planlama çalışmaları. Thinking of Urban Decoding Journal (TUDEJ), 1(1), 1-24. https://doi.org/10.69992/0.2024.1

Açıklama : Yazarların hiçbiri, bu makalede bahsedilen herhangi bir ürün, aygıt veya ilaç ile ilgili maddi çıkar ilişkisine sahip değildir. Araştırma, herhangi bir dış organizasyon tarafından desteklenmedi.Yazarlar çalışmanın birincil verilerine tam erişim izni vermek ve derginin talep ettiği takdirde verileri incelemesine izin vermeyi kabul etmektedirler. None of the authors, any product mentioned in this article, does not have a material interest in the device or drug. Research, not supported by any external organization. grant full access to the primary data and, if requested by the magazine they agree to allow the examination of data.

Türkiye’de şehir planlama disiplininin kurumsallaşması ve Cumhuriyet dönemindeki planlama çalışmaları, Derleme,
2024, Vol. 1 (1)

Geliş Tarihi : 09.07.2024, Kabul Tarihi : 20.08.2024 , Yayın Tarihi : 27.09.2024